Najskuteczniejsze modele terapii krótkoterminowej w leczeniu uzależnień

W dobie narastających problemów z uzależnieniami – zarówno od substancji psychoaktywnych, jak i od czynności takich jak hazard, internet czy zakupy – coraz większą uwagę zwraca się na krótkoterminowe modele terapii. Są one odpowiedzią na rosnące potrzeby pacjentów, którzy nie zawsze mogą pozwolić sobie na długotrwałe leczenie. Z jednej strony skracają czas interwencji, z drugiej – muszą być niezwykle skuteczne, by nie tracić na jakości.

Terapia poznawczo-behawioralna: elastyczność i dowody skuteczności

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) to jeden z najlepiej przebadanych i najczęściej stosowanych modeli w leczeniu uzależnień. Jej siła tkwi w strukturalnym podejściu, które pozwala w relatywnie krótkim czasie zidentyfikować i przepracować szkodliwe wzorce myślowe oraz zachowania pacjenta. Terapia ta zakłada, że nasze myśli wpływają na emocje, a te z kolei na działania. W kontekście uzależnień CBT koncentruje się na przerwaniu tego zaklętego kręgu.

Z perspektywy terapeutycznej CBT oferuje konkretne narzędzia do pracy – od monitorowania myśli automatycznych, przez budowanie strategii radzenia sobie w sytuacjach ryzykownych, po naukę odraczania gratyfikacji. Jej efektywność została potwierdzona w licznych badaniach klinicznych zarówno w przypadku uzależnień od alkoholu, narkotyków, jak i zachowań kompulsywnych. Co ważne, ten model jest wyjątkowo elastyczny – może być stosowany indywidualnie, w grupach, a nawet w formie programów online, co czyni go dostępniejszym.

W krótkoterminowym ujęciu CBT jest szczególnie przydatna, gdy celem jest szybka interwencja, stabilizacja pacjenta oraz danie mu zestawu narzędzi, które pozwolą mu lepiej funkcjonować poza środowiskiem terapeutycznym. Dzięki swojej strukturalności i mierzalnym celom, doskonale sprawdza się w ramach ograniczonych czasowo programów terapeutycznych.

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach: szybkość działania i motywacja pacjenta

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach (TSR) to podejście, które w leczeniu uzależnień zyskuje coraz większą popularność, zwłaszcza w placówkach oferujących krótkoterminowe interwencje. Model ten odrzuca klasyczne skupienie na analizie problemu czy przyczynach nałogu. Zamiast tego terapeuta koncentruje się na celach pacjenta, jego zasobach i możliwych rozwiązaniach.

Najważniejsze cechy TSR w pracy z osobami uzależnionymi to:

• Skoncentrowanie na przyszłości i zmianie, nie przeszłości.

• Wzmacnianie tego, co działa – nawet w minimalnym stopniu.

• Praca na konkretnych celach ustalanych przez samego pacjenta.

• Uznanie pacjenta za eksperta od własnego życia i problemu.

• Minimalizacja długości terapii przy maksymalizacji jej efektów.

W kontekście krótkoterminowym TSR działa z wyjątkową skutecznością, ponieważ już kilka sesji może przynieść pacjentowi realne efekty w zakresie motywacji do zmiany oraz identyfikacji własnych zasobów. Szczególnie efektywna okazuje się w pracy z osobami, które nie mają gotowości do długoterminowej refleksji nad swoim życiem, ale są otwarte na szybkie i konkretne działania.

Podejście motywujące: zmiana od wewnątrz

Podejście motywujące (Motivational Interviewing – MI) to metoda terapeutyczna o silnym zakorzenieniu w psychologii humanistycznej i poznawczej. W odróżnieniu od bardziej dyrektywnych form terapii, MI koncentruje się na wzbudzeniu wewnętrznej motywacji pacjenta do zmiany zachowań. To szczególnie istotne w leczeniu uzależnień, ponieważ wielu pacjentów wchodzących w proces terapeutyczny nie jest jeszcze gotowych na pełną rezygnację z nałogu.

Terapia motywująca opiera się na współpracy, empatii i głębokim słuchaniu. Terapeuta nie mówi pacjentowi, co powinien zrobić, ale wspiera go w odkrywaniu własnych celów, wartości i powodów, dla których zmiana może być dla niego korzystna. Kluczowe techniki obejmują:

• zadawanie pytań otwartych,

• refleksyjne słuchanie,

• potwierdzanie zasobów i sukcesów pacjenta,

• podsumowywanie wypowiedzi w celu wzmacniania spójności motywacyjnej,

• wywoływanie tzw. wypowiedzi zmiany (change talk), czyli werbalizacji przez pacjenta argumentów za zmianą.

W formacie krótkoterminowym MI często wykorzystywane jest jako pierwszy etap terapii – służy zbudowaniu zaufania, przełamaniu oporu i wzmocnieniu decyzji pacjenta do dalszego leczenia. Może być również używane samodzielnie, zwłaszcza w ramach programów prewencyjnych lub pracy z osobami, które nie wykazują jeszcze pełnej świadomości problemu. Badania pokazują, że nawet kilka sesji MI może znacząco wpłynąć na redukcję zachowań ryzykownych oraz zwiększenie gotowości do podjęcia terapii właściwej.

Zintegrowane podejścia krótkoterminowe: kiedy jeden model to za mało

W praktyce klinicznej coraz częściej stosuje się zintegrowane podejścia terapeutyczne, które łączą elementy różnych metod – tak, by w możliwie krótkim czasie uzyskać maksymalny efekt. W leczeniu uzależnień, gdzie mamy do czynienia z wielowymiarowym problemem, jeden model terapeutyczny bywa niewystarczający. Stąd coraz częstsze łączenie CBT, MI, TSR, a także elementów terapii narracyjnej, psychodynamicznej czy nawet mindfulness.

Takie podejścia cechują się dużą elastycznością i są indywidualnie dopasowywane do potrzeb konkretnego pacjenta. Kluczowe zalety modeli zintegrowanych w krótkoterminowej terapii uzależnień to:

• możliwość reagowania na zmieniające się potrzeby i etapy procesu zmiany u pacjenta,

• większe szanse na zaangażowanie pacjenta poprzez dobór metody najbardziej mu odpowiadającej,

• łączenie skuteczności poznawczej analizy z empatyczną pracą nad motywacją,

• możliwość pracy nad objawami, mechanizmami oraz relacją terapeutyczną równolegle.

W podejściach zintegrowanych terapeuta nie przywiązuje się do jednej szkoły – korzysta z tego, co działa. Taka postawa szczególnie dobrze sprawdza się w sytuacjach, gdy czas terapii jest ograniczony, a problem pacjenta wymaga wszechstronnej interwencji. W wielu ośrodkach leczenia uzależnień zintegrowane modele stanowią dziś standard w krótkoterminowej pracy terapeutycznej.

Dodatkowe informacje na stronie: ośrodek uzależnień Kraków.

[ Treść sponsorowana ]
Uwaga: Informacje na stronie mają charakter wyłącznie informacyjny i nie zastąpią porady lekarza.