Kiedy przerwać serię ESWT – jak rozpoznać brak efektów terapii falą uderzeniową

Terapia falą uderzeniową (ESWT, z ang. Extracorporeal Shock Wave Therapy) stała się w ostatnich latach jednym z najczęściej stosowanych zabiegów w fizjoterapii, ortopedii i medycynie sportowej. Skuteczność tej metody potwierdzono w wielu schorzeniach układu ruchu, takich jak zapalenie rozcięgna podeszwowego, entezopatie czy przewlekłe tendinopatie. Jednak nie każda seria zabiegów przynosi oczekiwane rezultaty. Kluczowe jest zrozumienie, kiedy należy przerwać terapię ESWT, aby uniknąć niepotrzebnego obciążania tkanek, kosztów i utraty czasu pacjenta. Właściwa interpretacja reakcji organizmu oraz rozpoznanie tzw. czerwonych flag pozwalają na świadome podejmowanie decyzji terapeutycznych.

Mechanizm działania i oczekiwane efekty terapii ESWT

Terapia falą uderzeniową opiera się na generowaniu krótkich impulsów akustycznych o dużej energii, które przenikają przez tkanki, wywołując mikrodrgania, a następnie procesy regeneracyjne. Fala uderzeniowa stymuluje mikrokrążenie, pobudza metabolizm komórkowy oraz inicjuje neowaskularyzację, czyli tworzenie nowych naczyń krwionośnych. Efektem tych procesów jest stopniowe zmniejszenie bólu i poprawa funkcji tkanek.

W praktyce klinicznej pierwsze efekty pacjent może odczuć już po jednej lub dwóch sesjach, choć w wielu przypadkach pełna odpowiedź pojawia się dopiero po kilku tygodniach od zakończenia serii. Jeśli po 2–3 zabiegach ESWT nie obserwuje się żadnej poprawy – ani zmniejszenia bólu, ani zwiększenia zakresu ruchu – należy rozważyć, czy terapia jest właściwie prowadzona. Istotne są tu parametry techniczne, takie jak gęstość energii (EFD), częstotliwość impulsów oraz precyzyjne umiejscowienie głowicy względem obszaru patologii. Zbyt niska energia lub błędne celowanie mogą skutkować brakiem efektu biologicznego.

Profesjonalny fizjoterapeuta analizuje reakcję pacjenta nie tylko przez pryzmat odczuć bólowych, lecz także poprzez ocenę palpacyjną, testy funkcjonalne oraz dokumentację fotograficzną i ultrasonograficzną (jeśli dostępna). To pozwala odróżnić brak odpowiedzi biologicznej od błędu technicznego.

Czerwone flagi – objawy sugerujące konieczność przerwania terapii

Choć ESWT jest metodą bezpieczną, istnieją sytuacje, w których jej kontynuowanie może być niezalecane lub wręcz szkodliwe. Czerwone flagi to objawy alarmowe, które powinny skłonić do natychmiastowego wstrzymania dalszych zabiegów i przeprowadzenia ponownej diagnostyki. Do najważniejszych należą:

• utrzymujące się lub nasilające bóle po każdym kolejnym zabiegu, które nie ustępują po 48–72 godzinach,

• pojawienie się obrzęku, krwiaka lub wyraźnego stanu zapalnego w okolicy poddawanej terapii,

• pogorszenie funkcji kończyny lub ograniczenie ruchu zamiast poprawy,

• wystąpienie objawów neurologicznych, takich jak drętwienie, mrowienie lub osłabienie mięśniowe,

• niestabilność stawu, która wcześniej nie była obserwowana.

Warto podkreślić, że reakcja bólowo-zapalna po terapii ESWT jest naturalna, ale powinna być krótkotrwała i kontrolowana. Jeżeli organizm reaguje nadmiernie, może to świadczyć o zbyt dużej dawce energii, niewłaściwym protokole lub błędnym rozpoznaniu – na przykład jeśli zamiast tendinopatii mamy do czynienia ze złamaniem zmęczeniowym lub zmianami nowotworowymi.

Klinicysta powinien w takiej sytuacji wstrzymać zabiegi i skierować pacjenta na badania obrazowe – najczęściej USG lub MRI – aby wykluczyć przeciwwskazania strukturalne.

Brak odpowiedzi po 2–3 sesjach – możliwe przyczyny

Brak poprawy po kilku pierwszych zabiegach ESWT to sygnał ostrzegawczy, który wymaga analizy. W większości przypadków nie oznacza on całkowitej nieskuteczności metody, lecz wskazuje na błędy w doborze parametrów lub niewłaściwe rozpoznanie źródła dolegliwości. Skuteczność terapii falą uderzeniową zależy od wielu zmiennych, a zrozumienie mechanizmów tych niepowodzeń pozwala uniknąć niepotrzebnej kontynuacji nieskutecznych zabiegów.

Najczęstsze przyczyny braku odpowiedzi na falę uderzeniową to:

• Nieprawidłowa diagnoza – ból może pochodzić z innej struktury niż pierwotnie zakładano. Przykładowo, dolegliwości przypominające zapalenie rozcięgna podeszwowego mogą być efektem przeciążenia mięśni krótkich stopy lub ucisku nerwu podeszwowego.

• Zbyt niska energia impulsu (EFD) – w przypadku tendinopatii przewlekłych zbyt delikatne parametry nie generują odpowiedniego bodźca biologicznego. Skuteczność ESWT wymaga odpowiedniego poziomu mikrourazów stymulujących regenerację.

• Nieprawidłowa lokalizacja aplikacji – niewielkie przesunięcie głowicy o kilka milimetrów może spowodować, że energia nie trafia w obszar patologiczny. Wskazane jest wykorzystanie ultrasonografii do precyzyjnego pozycjonowania.

• Zbyt mała liczba impulsów lub zbyt długi odstęp między sesjami – zbyt rzadkie zabiegi nie wywołują efektu kumulacyjnego, a zbyt krótkie odstępy uniemożliwiają proces regeneracji tkanek.

• Stan ogólny pacjenta i choroby współistniejące – zaburzenia metaboliczne, cukrzyca, otyłość czy przyjmowanie leków przeciwzapalnych mogą znacznie ograniczyć efektywność terapii.

Zdarza się także, że brak reakcji po 2–3 zabiegach jest jedynie pozorny. ESWT może inicjować procesy regeneracyjne, które ujawniają się dopiero po zakończeniu całego cyklu. Dlatego ostateczna ocena skuteczności powinna uwzględniać nie tylko subiektywne odczucia pacjenta, ale również obiektywne testy funkcjonalne i czas biologicznej odpowiedzi tkanek, który często wynosi kilka tygodni.

Co dalej po nieskutecznej terapii ESWT?

Jeśli mimo prawidłowo przeprowadzonej serii ESWT nie dochodzi do poprawy, należy rozważyć alternatywne ścieżki diagnostyczne i terapeutyczne. Brak efektu po kilku sesjach nie oznacza, że pacjent jest „oporny na falę uderzeniową”, ale że konieczna jest zmiana strategii postępowania. W medycynie rehabilitacyjnej kluczowe jest indywidualne podejście i elastyczność terapeuty.

Pierwszym krokiem powinna być ponowna ocena przyczyny bólu. Czasami problem tkwi w źle rozpoznanej patologii – na przykład zamiast tendinopatii może występować częściowe naderwanie ścięgna lub mikrozłamanie, które wymaga innego leczenia. W takich przypadkach warto:

• wykonać kontrolne badanie USG lub rezonans magnetyczny w celu oceny struktury tkanek,

• przeanalizować wcześniejsze wyniki terapii manualnej i kinezyterapii,

• rozważyć konsultację z ortopedą lub specjalistą od medycyny bólu,

• ocenić biomechanikę ruchu i czynniki przeciążeniowe, które mogą podtrzymywać stan zapalny.

Kiedy ESWT okazuje się nieskuteczna, skutecznym rozwiązaniem może być łączenie metod – np. z terapią falą radiową, laserem wysokoenergetycznym lub iniekcjami z osocza bogatopłytkowego (PRP). W niektórych przypadkach warto również przejść do terapii ukierunkowanej na funkcjonalne przyczyny bólu, takie jak osłabienie mięśni stabilizujących lub zaburzenia wzorca ruchowego.

Ostatecznym kryterium jest dobro pacjenta – jeśli brak poprawy po serii ESWT jest jednoznaczny, terapia powinna zostać zakończona, a dalsze działania ukierunkowane na znalezienie bardziej adekwatnej metody. Profesjonalizm w medycynie polega nie tylko na skutecznym leczeniu, ale również na umiejętności rozpoznania momentu, w którym należy się zatrzymać.

Więcej: uderzeniowafala.pl

[ Treść sponsorowana ]
Uwaga: Informacje na stronie mają charakter wyłącznie informacyjny i nie zastąpią porady lekarza.